Tám điểm chung giống nhau

1. Cả hai đều có gia đình ổn định, có vợ và con cái đầy đủ. Đều là những nông dân, ít học hành và ít giao lưu rộng rãi bên ngoài xã hội, hay nói cách khác là "quanh quẩn sau lũy tre làng". Nhưng sau khi vướng vòng lao lý, họ đều được xây dựng thành hình ảnh xấu, tha hóa… Cả hai đều bị mô tả là đã từng trêu ghẹo phụ nữ ở địa phương, có biểu hiện của hành vi dâm ô hoặc lệch lạc về nhận thức tình dục.

2. Cả hai vụ đều được mô tả gây án tình cờ. Khi gây án ông Chấn được kết luận điều tra mô tả đi lấy nước qua nhà nạn nhân, thấy nạn nhân ở nhà một mình thì nảy ra ý định gạ gẫm giao cấu rồi giết hại. Vụ ông Long được mô tả là trong lúc chờ đợi xay xát thóc đã đi lang thang qua nhà cháu bé, khi thấy cháu ở nhà một mình thì Long cũng tự nhiên nảy sinh ý định bắt cóc cháu và hãm hiếp.

3. Ông Chấn bị triệu tập lên cơ quan công an sau 15 ngày kể từ ngày xảy ra án mạng còn ông Long bị triệu tập sau 4 tháng. Sau khi bị giam giữ thì cả hai đều có đơn thú nhận hành vi phạm tội. Cả hai đều được cho viết thư về gia đình và đều thừa nhận hành vi phạm tội trong thư.

4. Cả hai vụ đều không có nhân chứng, vật chứng. Vật chứng căn bản nhất của vụ án hiếp dâm thường là dấu vết tinh dịch, lông, tóc, lời khai của nhân chứng… tất cả đều không có. Căn cứ kết tội chính đều dựa vào lời khai nhận của bị cáo và các cơ quan tố tụng đánh giá là lời khai nhận tội phù hợp với các tài liệu dấu vết thu được ở hiện trường.

5. Cả hai đều được cơ quan điều tra cho "tự vẽ" lại sơ đồ đường đi gây án, cho thực hiện lại thao tác hành vi phạm tội và cả hai đều được cơ quan điều tra mô tả là thực hiện "thuần thục".

6. Khi ra tòa, cả hai đều kêu oan và khai báo việc bị bức cung, nhục hình, bị ép buộc phải khai nhận như những gì điều tra viên yêu cầu. Lời của cả hai đều không được Hội đồng xét xử lưu tâm, đánh giá.

7. Vụ ông Chấn và ông Long cùng cơ quan điều tra là Phòng Cảnh sát Điều tra tội phạm về Trật tự xã hội Công an tỉnh Bắc Giang. Điều tra viên vụ ông Chấn và ông Long cùng là Đào Văn Biên và những người khác. Vụ ông Chấn và ông Long cùng Kiểm sát viên Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Bắc Giang là ông Đặng Thế Vinh. Cùng Thẩm phán Tòa án nhân dân tỉnh Bắc Giang là ông Nguyễn Minh Năng. Cả hai cùng bị giam giữ tại trại giam Kế tỉnh Bắc Giang.

8. Mặc dù gia đình đều nhận được thư từ trại giam thú nhận hành vi phạm tội nhưng đều không tin đó là thật. Gia đình 2 bị cáo đều không từ bỏ và nhiều năm theo đuổi, tìm cách minh oan cho người thân của mình.[12]

Việc tính thời gian có nhiều điểm phi lý giống nhau

Vụ Nguyễn Thanh Chấn xảy ra năm 2003 còn vụ Hàn Đức Long xảy ra năm 2005, cùng là trọng án xảy ra ở Bắc Giang. Việc điều tra truy tố xét xử được thực hiện bởi cùng những cơ quan tư pháp tỉnh này.

Ông Chấn bị bắt giữ sau khi vụ án xảy ra 15 ngày, Hàn Đức Long bị bắt sau khi vụ án xảy ra 4 tháng, lúc đầu cơ quan điều tra tập trung vào nghi can khác. Đến khi Long bị bắt vì đơn tố cáo của hai mẹ con bà Khuyến, người ta mới lần giở lại hành tung của Long ngày hôm đó xem đi đâu, làm gì, với ai. Long khai hôm đó đi xay xát thóc, cơ quan điều tra hỏi những người xay xát thóc cùng hôm đó xem diễn biến sự việc xay xát thóc thế nào, có để ý gì đến Long và có thấy Long có mặt hay vắng mặt tại quán xát thóc không.

Sau 4 tháng nên họ chỉ nói áng chừng, các nhân chứng không trả lời khẳng định hay phủ định là khi họ xay xát thóc thì Long có mặt tại đó hay không. Họ cũng chỉ có thể áng chừng về các vấn đề như: Mỗi người xát bao nhiêu kg thóc và thời gian xát hết bao lâu, thứ tự lần lượt những người xay xát thóc là thế nào trong tổng số cả chục người.

Tuy những dữ liệu khai báo khó đảm bảo chính xác nhưng điều tra viên dựa vào đó, sắp xếp, kết nối lại và cho ra khoảng thời gian Long vắng mặt và thực hiện hành vi phạm tội.

Kiểm sát viên Đặng Thế Vinh

Tháng 4/2016, ông Đặng Thế Vinh, nguyên Trưởng phòng 10 Viện KSND tỉnh Bắc Giang đã bị truy tố về tội cố ý làm sai lệch hồ sơ vụ án trong vụ ông Nguyễn Thanh Chấn. Điều đặc biệt là ông Vinh cũng là kiểm sát viên tham gia xử lý vụ án Hàn Đức Long ở giai đoạn điều tra ban đầu và xét xử sơ thẩm lần 1 năm 2007. 

Trong quá trình minh oan cho ông Long, luật sư bào chữa nhận định: Nói điều tra viên đánh đập bức cung ép khai còn nghe được, thế lúc kiểm sát viên phúc cung lấy lời khai thì có bị đánh đập không, tại sao cũng nhận tội?[13] 

Lý giải điều này, ông Long khai rằng khi Kiểm sát viên vào làm việc thì đều có điều tra viên ngồi làm việc cùng. Long cho rằng kiểm sát viên đã chép lại bản cung của điều tra viên, khi vào hỏi cung thì kiểm sát viên chỉ nói chuyện với Long, đến lúc kết thúc thì bảo Long ký vào bản khai.[13]

Theo nghiệp vụ thông thường thì khi bị can kêu oan thì kiểm sát viên thường hay có hoạt động nghiệp vụ là lấy lại lời khai bị can tức là phúc cung. Nếu có phúc cung mà lời khai ông Chấn vẫn nhận tội thì chứng tỏ kiểm sát viên đã chép lại bản cung của cơ quan điều tra sau đó bảo ông Chấn ký bên dưới. Kiểm sát viên đã không ghi chép lại trung thực lời khai kêu oan của ông Chấn và bỏ qua những nội dung trình bày kêu oan. Vì chắc chắn khi gặp kiểm sát viên và được hỏi thì ông Chấn kêu oan, và những lời kêu oan đã không được thể hiện trong bản cung của kiểm sát viên.

Việc ông Đặng Thế Vinh bị truy tố xử lý về tội cố ý làm sai lệch hồ sơ vụ án trong vụ ông Chấn đã cho thấy phần nào mức độ công tâm trung thực trong công vụ của ông này. Và việc Hàn Đức Long kêu oan bởi cùng những cán bộ tư pháp với phẩm chất năng lực như vậy thì việc gây oan là sự thật.[14]

Nhận định vụ Hàn Đức Long từ vụ Nguyễn Thanh Chấn

Luật sư Ngô Ngọc Trai bào chữa kêu oan cho Hàn Đức Long từ năm 2011, đơn thư được soạn gửi đi nhiều nơi. Đến khoảng tháng 11/2013 trên truyền thông nổ ra vụ án Nguyễn Thanh Chấn bị oan, hàng loạt bài báo viết về vụ Nguyễn Thanh Chấn. Những thông tin từ các bài báo đã giúp luật sư bào chữa biết thêm về các hoạt động tố tụng vụ án đó đồng thời giúp minh định thêm nội dung kêu oan cho Hàn Đức Long vì hai vụ án cùng xảy ra ở Bắc Giang do cùng các cơ quan điều tra, truy tố và xét xử giải quyết.[14]

Hai vụ án xảy ra cách nhau hai năm, vụ ông Chấn năm 2003, vụ ông Long năm 2005. Khi nghiên cứu bào chữa cho Long, luật sư bào chữa đặt vấn đề liệu có ai nhìn thấy Long phạm tội không, và có vật chứng nào cho thấy Long có liên quan và là thủ phạm không. Thực tế là không. Không có nhân chứng và vật chứng nào cho thấy Long đúng là thủ phạm. Mọi cơ sở kết tội chỉ được khai thác từ chính nguồn chứng cứ là Hàn Đức Long. Ngoài ra hồ sơ vụ án bộc lộ nhiều điểm vô lý mâu thuẫn phi logic, cho thấy nội dung kết quả điều tra không phù hợp với thực tế khách quan, khả năng kết quả điều tra đã sai, giúp nhận định việc Long bị oan là sự thật.

Tuy vậy, hồ sơ cũng có những tài liệu khó bác bỏ: Long đã tự viết đơn xin tự thú. Long viết thư về cho vợ và gia đình bị hại nhận tội và xin tha thứ. Long còn được gặp bác ruột cháu bé và xin lỗi mong được tha thứ. Và nhiều điểm khác nữa. Khi tìm hiểu qua các bài báo vụ Nguyễn Thanh Chấn thì luật sư bào chữa nhận thấy: Ông Chấn cũng viết đơn xin tự thú. Ông Chấn cũng viết thư về cho vợ nói lời nhận tội. Ông Chấn cũng bị cho là thực hiện thành thục thao tác thực nghiệm điều tra. 

Ông Chấn cũng bị cho là có hành vi dâm ô với nhiều phụ nữ địa phương (Hàn Đức Long cũng bị cho là như vậy). Ông Chấn tố cáo các điều tra viên đánh đập nhục hình, ông Long cũng tố cáo bị đánh đập nhục hình và cùng nêu tên một điều tra viên là Đào Văn Biên. Kiểm sát viên hai vụ cùng là Đặng Thế Vinh, thẩm phán từng xét xử cùng là ông Nguyễn Minh Năng. Các thông tin vụ ông Chấn trở thành nguồn tham chiếu so sánh giúp củng cố những nhận định cho vụ Hàn Đức Long. 

Một dự đoán về hung thủ trong vụ Hàn Đức Long

Chiều ngày 26/6/2005 vợ chồng anh Sơn chị Liễu đi rỡ lạc ngoài cánh đồng cách nhà khoảng 200m, nhà anh chị nằm ở nơi ngã ba giáp cánh đồng có nhiều lối rẽ đi các ngả, gia đình có một gian bán hàng tạp hóa bán đồ lặt vặt.

Khoảng 6 giờ chiều, chị Liễu nghe tiếng con gái gọi mẹ về bán hàng. Chị về bán cho một người đàn ông trung niên một chai coca uống tại chỗ, sau đó quay ra đồng. Đến khoảng 7 giờ về thì không thấy con đâu. Sáng hôm sau người đi làm đồng sớm phát hiện thấy xác cháu ở mương nước ngoài cánh đồng. Khám nghiệm tử thi cơ quan điều tra cho biết một kẻ nào đó đã nhân khi thấy cháu bé ở nhà một mình đã bắt đưa cháu ra cánh đồng hiếp rồi giết chết.

Nội dung vụ án cho thấy tội phạm gây án trong khoảng 1 giờ đồng hồ, luật sư bào chữa nhận định nhiều khả năng một kẻ nào đó tình cờ đi qua hoặc có việc đi đến nhà cháu bé, thấy cháu một mình nên nảy sinh ý định và thực hiện hành vi phạm tội. Vì hành vi hiếp dâm có liên quan đến nỗi hứng thú và thôi thúc thèm khát tình dục nên đây có khả năng là tội phạm bất chợt không có dự mưu từ trước. 

Luật sư bào chữa cho rằng hành vi hiếp rồi giết một cháu bé 5 tuổi bộc lộ sự tàn nhẫn vô tâm trong một khoảng thời gian ngắn ngủi, hành vi thiếu suy nghĩ cho thấy hung thủ là một kẻ có tinh thần ở gần trạng thái bệnh hoạn tâm thần, hoặc là một kẻ chưa trưởng thành về nhận thức, hiểu biết. Mong muốn thỏa mãn tình dục bởi một đứa trẻ mà cơ thể và bộ phận sinh dục chưa phát triển, có vẻ như hung thủ chưa kịp có hiểu biết về cấu tạo bộ phận sinh dục nữ. Hung thủ gây án với cháu bé để tìm kiếm thỏa mãn có khả năng đơn giản vì hắn chỉ có thể làm được đến thế, hắn không thể gây án với người lớn, vì có thể hắn cũng còn bé. 

Luật sư bào chữa cũng nghi vấn làm sao hung thủ đưa cháu bé ra cánh đồng mà không lo cháu khóc hoặc có người bắt gặp? Có thể hắn là người quen. Làm sao hắn biết lối đưa cháu bé đi hướng khác thay vì đi lối cánh đồng qua chỗ ruộng nơi bố mẹ cháu đang rỡ lạc, rất có thể hắn là người địa phương và biết gia đình nạn nhân. Và khả năng rất cao là hung thủ phải đi bộ, vì nếu có xe máy và xe đạp thì không thể đi ra đồng với những đoạn bờ ruộng gồ ghề được.[15]